İbrahim Çallı

İbrahim Çallı ve Namık İsmail'de Kadın Teması

Tanzimat ve devamındaki meşrutiyetle Batılılaşma yaşanırken, Türk resim sanatının tarihsel süreci içinde kadın portreleri çıplaklarıyla, kadın temasında yepyeni bir hava yaratan, onu geliştiren ve güçlendiren, İbrahim Çallı önderliğindeki 1914 kuşağı olmuştur. Bu kuşağın içinde Çallı'yı izleyen Namık İsmail, Türk resim sanatındaki kadın temasını bir basamak daha yükseltmiştir.

İbrahim Çallı ve Namık İsmail, Türk resmi içinde "Türk İzlenimcileri" olarak değerlendirilirler. Aslında bireysel yaklaşımları ve üsluplarıyla resim sanatına farklı bir görüş getirme çabası içinde bir arayışı temsil etmektedirler. Osmanlı kadınının resme olan ilgisi işte bu bireysel yaklaşımlara ve sanatsal gereksinimlere dayanmakla beraber, toplumsal uyanış zincirinin bir halkasından ibarettir [1]. Kadınların değişen toplumsal şartlar içinde kendi kimliklerini keşfetmeleri ve bu kimliği meşrulaştırma çabaları hayatın her alanını etkilemiştir. Bunun sonucunda resim sanatı ve kadın kimliği Batılılaşma etkisi altında devrimcilik ve muhafazakarlık arasındaki salınımlardan etkilenmiştir. Bir yanıyla özgürleşen bir yanıyla hala erkeğin hizmetinde kalan kadının çelişkileri resim alanına da yansımıştır [2]. Çelişkiler içindeki Türk kadını yine aynı çelişkiler içindeki ressamların tuvallerine kaçınılması imkansız bir şekilde yansımıştır. Yüzyıllarca, kapalı kapıların ve kıyafetlerin ardından süratli bir biçimde kurtulmaya çalışan kadınlarla, yüzyılların minyatür sanatından sıyrılarak Batı'nın yağlıboya resim tekniğini kavramaya çalışan Türk ressamları aynı yazgıyı paylaşmaktadır [3]. Bu toplumsal uyanış zincirinde İbrahim Çallı ve Namık İsmail, Meşrutiyet ve Cumhuriyet kadınının yaşamındaki çelişkileri, varolma mücadelesini, çağdaş uyumluluk ile geleneksel değerler arasındaki denge arayışını yansıtan resimlerini, izlenimciliklerine bağlı olarak ortaya koymuşlardır.

Namık İsmail, çok hızlı bir çalışma temposuna sahip olduğunu ve resmi kısa sürede bitirdikten sonra bütün enerjisini tükettiğini belirtir [4]. Namık İsmail' in bu ifadeleri O'nun da Çallı gibi atak fırça vuruşlarını benimsediğini, kullandığı renk ve ışık değerleriyle hareketi yakaladığını göstermektedir.

Resim sanatının en gözde konularından olan nü'ler, özel yorumlar, üstün teknik beceriler, ayrıntılı bir görüş ve estetik duyarlılık isteyen kimlikleriyle [5] olduğu kadar Osmanlı'dan Cumhuriyet'e, kadının konumunu göstermeleriyle de, gerek Çallı gerek Namık İsmail, kadın teması ve özellikle de "nü"leriyle Türk Plastik Sanatlar Tarihi'nde ayrıcalıklı bir yere sahiptirler. Her iki sanatçımızda tanımlı bir mekan yerine nötr bir arka plan kullanıp tüm dikkati figürün anatomik hareketi üzerine toplarken, kadının sosyal- psikolojik durumunu tuvallerine yansıtmaktadırlar. Nü'lerinde cüretkar pozlarının yanında, kadının içe kapanıklığını, utangaçlığını, çelişkilerini, modellerin yüzlerini bir şekilde (saçlarıyla, kollarıyla ya da başını arkaya atarak) gizleyerek ya da nötr biçimde göstererek yansıtırlardı. Çoğu kez modellerin yüzlerini okumak olanaksız olmaktadır (Resim 1-2). Kadının yaşamsal çekiciliğini sanatsal verilerle bezeyen İbrahim Çallı ve Namık İsmail, nü'lerinde hareketi, ışığı, kadın bedeninin uyumlu çizgilerini, kadının oransal değerlerini, yoğun boya hamurunu, geniş renk lekelerini ve serbest fırça vuruşlarını soyutlayıcı bir tavırla yansıtmaktaydılar. Nü'ler daha çok uzanıp yatmış bir şekilde gösterilirken, soyunurken ya da giyinirken, sandalyede ya da kanepede otururken de gösterilmiştir (Resim 3-4).

Namık İsmail Devlet Güzel Sanatlar Akdemisi' nin yayınladığı katalogların birinde şöyle değerlendirilir: "...yapmış olduğu çok sayıda desenlerini incelediğimiz zaman, sanatçının figürün özellikleri ve anatomi üzerinde çalışmalar yaptığını; insan vücudunun biçim ve hareketlerini çok iyi bildiğini görüyoruz. Bu nedenledir ki Namık İsmail' in figürleri çok değişik duruşlarda ve hareket edecekmişçesine verilmiştir [6].
 

İbrahim Çallı' nın ve Namık İsmail' in kadın portrelerinde Osmanlı toplumunun değişen mekanı içinde çağdaşlaşan kadınını ve değişen değerlerini görmek mümkündür. Her iki sanatçı da, kadının yaşamından kesit aktarmada birer üstaddılar. Çallı "Kadın Portresi" (Resim 5) adlı çalışmasında, omuzlarını açıkta bırakan giysiyi bedeninin güzelliğini sergilerken şapka ile çerçevelenmiş güzel yüzünde yalnızlığın hüznünü yansıtan "Mavili Kadın"ı elinde ağızlıklı sigarasıyla göstererek çağdaş yaşamın, kadının çağdaş konumunun izlerini yansıtmaktadırlar. Namık İsmail' in ise çağdaş kıyafetli "Sedirde Uzanan Kadın" (Resim 6) adlı çalışmasını Beral Madra, "Bir sedirde uzanmış, başı türbanlı, hülyalı ama dirençli bir kadın resmi, toplumun kadına bakış açısının değiştiğinin habercisidir. Bağımsızlaşma söz konusudur ama yine de erkeğin izin verdiği kadar..." [7] ifadeleriyle yorumlamaktadır.

İbrahim Çallı ve Namık İsmail dış mekan portre çalışmaları da gerçekleştirmişlerdir. Gerek iç gerekse dış mekan çalışmalarında kadın çağdaş kıyafetler içinde, psikolojilerini yansıtan yüz ifadeleriyle verilmiştir. İbrahim Çallı' nın "Balkonda Oturan Kadınlar" (Resim 7) adlı çalışmasında, Batı modasına uygun giyinmiş iki kadın modeli görülür. Yüzler son derece net olup, kadınların sosyo- psikolojik karakteri yüzlerinden okunabilmektedir.

Dönemin diğer sanatçılarında olduğu gibi toplumsal konuları da ihmal etmeyen İbrahim Çallı ve Namık İsmail, Anadolu kadınını işlerken onu temsili olarak göstermektedir. Çallı, "Hatay'ın Anavatana Hasreti" (Resim 8) adlı çalışmasında kadın temasını işlerken, ön planda yer alan, oturmuş dağlara bakan genç kızın ifadesine Hatay' ın anavatana olan hasretini yüklemiştir. Hatay'ı temsil eden genç kız, kentli kadınlardan farklı olarak Anadolu kadını tipinde, folklorik özellikleriyle karşımıza çıkmaktadır. Kentli kadını, sigarasını içerken, şapkalı, şemsiyeli olarak işlenirken; burada, toprağa oturmuş, farklı çelişkiler ve beklentiler içinde, yerel kıyafetli Anadolu kadınını işlenmiştir. İbrahim Çallı ve Namık İsmail Batılılaşmayı arkalarına alarak resme hem teknik hem de konu açısından yenilikler getirmişlerdir. Yaşanılan çelişkiler, Türk Plastik Sanatlar Tarihi'nde, özellikle kadın temasında, geçmişle gelecek arasındaki sürecin sanatçıya ve de modele olan etkisidir. Türk resmi içinde ilk olan bu yaklaşımların kadının çağdaş yaşama ilk adımının biraz ürkek başlaması, tarihsellik içinde değerlendirildiğinde son derece normaldir [8]. Serbest fırça vuruşlarıyla şekillenen kadın temalarında, modelin yüzündeki ifade, modelin karakterini yansıtmaktadır. Aslında bu yansıtılan Cumhuriyet kadınıdır.

Ufuk Hekimoğlu - MSGÜ Sanat Tarihi IV. Sınıf Öğrencisi,

Kaynakça:
[1] Mümtaz SAĞLAM, "Kimlik Soruları Açısından Yeni Kadın ve Resim İlişkileri", Sanat Dünyamız, sayı: 63., s:160.
[2] Seçil KARANLIK, "türk Resminde Kadın Teması", s.IV, önsöz.
[3] A.g.k. s:35.
[4] Zeynep RONA, "Namık İsmail", s:21.
[5] Kıymet GİRAY, "Çallı Atölyesi", s:99.
[6] A.g.k., s:34.
[7] A.g.k., s: 36.
[8] A.g.k., s: 33.

İBRAHİM ÇALLI'NIN HAYATIYLA RESİMLERİ ARASINDAKİ BAĞ

İbrahim Çallı Resimlerine Konu Olan Bazı Temel Olaylar

İbrahim Çallı'nın resimlerini; özel hayatından çok yaşadığı dönemin öne çıkan olayları (Türkiye ve dünyada yaşanan değişim, kültürel ve toplumsal gelişmeler vs.) etkilemiştir.

İbrahim Çallı'nın (özel) hayatı sanatına ne kadar etki yapmıştır?

Bu soruya net bir şekilde şu yanıtı verebiliriz... Çallı'nın özel hayatı ve bohem yaşantı tarzının resimlerine etkisi; Salvador Dali'nin, Dali doğmadan önce ölen kardeşine benzetilmesinden ya da Edvard Munch'un çocukluk yıllarında veremden ölen kız kardeşi ve annesinin resimlerine etkisinden çok daha azdır.

Evet İbrahim Çallı'nın bohem olarak tanımlanabilecek yaşantısının, resimlerine muhakkak ki etkisi vardır. Ancak bu etki (matematiksel bir ifade tarzı kullanacak olursak) yüzde 20'den azdır. Bu sebeple de Çallı'nın sanatını anlattığımız yazıda, Çallı'nın yaşadığı yıllarda ülkemizde sanata ve sanatçıya bakış açısını ortaya koyabilecek küçük bir bölüm dışında özel hayatından bahsedilmemiştir...

İbrahim Çallı'nın resimlerini; özel hayatından çok, yaşadığı dönemin öne çıkan olayları (Türkiye ve dünyada yaşanan değişim, kültürel ve toplumsal gelişmeler vs.) etkilemiştir.

Örneğin;
1- İlk Eğitmeninin Etkisi: Çallının ilk ustası Corman; resim sanatındaki modern eğilimleri soysuzlaşma ve yozlaşma olarak niteliyordu oysa İbrahim Çallı, eğitmenlerinin aksine Empresyonizme sıcak bakıyordu...

2- Genç Türkler ve Şavaş Yılları: 1917'de Enver Paşa’nın talebiyle, savaş resimleri yapmak için Şişli'de açılan Harbiye Nezareti atölyesinde çalıştı.

3- Cumhuriyetin ilanı ve Modern Türkiye'deki değişim: 1923'den sonra Atatürk devrimlerini ve özellikle Kurtuluş Savası’nı konu alan resimler yaptı.

4-Cumhuriyet Döneminde yaşanan, Beyaz Rus akını: Bu dönemde Türkiye'ye gelen Alexis Gritchenko'nun etkisinde kalan Çallı; uygulamakta olduğu empresyonist teknikten vazgeçti ve grafiğe yakın, şematik ve fazla karışık olmayan bir renk stilini benimsedi.

Çallı Döneminde Sanata ve Sanatçıya bakış:

Yazımızda Çallı'nın özel hayatı hakkında bilgi verebilecek tek bölüm; bir sohbet sırasında sanatçının kurduğu şu cümledir ki bu cümle o dönemde (İbrahim Çallı'ya göre) sanata ve sanatçıya nasıl yaklaşıldığını da ortaya koyar.

"-Yarabbim, dedi, bu memlekette güzel sanatlar ne kadar ihmal ediliyor. Bir Mikel Anj gelse burada mahvolur. Ben profesörüm dedim de karakoldan ‘sen delisin’ diye beni bıraktılar.”

Grafik Saati
Online Kültür Sanat ve
ve Gençlik Dergisi
grafiksaati.org
adına Tevfik Elçioğlu

Sizden Gelen Yorumlar

selvi
Resimlerinde kullandığı teknik güzel

sümeyye ülfer
tam anlamıyla çok güzel... Çallı resimlerini çok beğendiğimi söylemek istiyorum. Geneloe resamlarımız hep dışa özenerek sanatın olabileceğini sanıyorlar ve çoğu zaman da kendi kültürlerinden bir şey katmıyorlar. İbrahim Çallı'ya çok imrendim. Ayakta alkışlıyorum

tugce sevık
her şey çok güzel resimleri de muhteşem. Sanatçının yaptığı resimler her şeyi açıkça anlatıyor. Anlayan anlar misali. Ben çok beğendim. hayatta olup da keşke başarısını devam ettirseydi. Yayınladıklarınız ıçin teşekkürler

hasan doğan
çok hoş olmuş

havva kanar
bu resimler çok güzel çizilmiş ben çok beğendim

merve ayyıldız
%100 çok güzel resimler

dilan bozkurt
resimler tek kelimeyle harika

pelin şahin
İbrahim Çallı'yı aslında daha önce hiç duymadım bize onun hayatı ve resimleriyle yorum yapmamızı resim öğretmenimiz verdi ilk başta çok sıkılacağımı sandım ama tabloları o kadar güzel o kadar emek sarf edilmiş ki bakan dönüp bir daha bakıyor uzun lafın kısası resimler harikulade

tuğçe kemerci
merhaba ben düzce ilinden Tuğçe İbrahim Çallı resimlerini çok beğeniyorum. benim de resim yeteneğim var bu çok güzel bir şey hatta 1 yıl resim akademisine de gittim. Sizlerin resim çizmenin püf noktaları hakkında bilgiler veren sayfalar da hazırlamanızı istiyorum. Saygılar

kadriye akar
sanat tarihi öğrencisiyim ve ibrahim çallı hakkında verdiğiniz bilgiler için teşekkür ederim

betül söylemez
çok güzel resimleri var

meral altesen
çallıcığım, ibraim cigim, seni cok seviyorum. sen şeker ahmet paşadan da yakısıklıymıssın. artık seni seviyorum. askım MSN adresimi al beni ara. maltesen_fb@***********.com . ben DGSL de okuyorum bekarim sevgilim yok goz rengim yesil.
Editörün Müdahalesi: Meral hn. insaf edin lütfen...

ayla ilter
ben de yağlıboya ve pastel çalışıyorum ibrahim çallı hayranıyım resimlerine bayılıyorum.

esra ertemel
mükemmel çizimler.bende resimle ilgileniorum gerçekten çok etkileyici çalışmalar.

dursun ali bahadir
ibrahim çallının resimleri çok güzel

Elif sel
çok güzel eserleriniz var çok güzel harika resimler bende sizin gibi ressam olmak istiyorum.tokat güzel sanatlar lisesinde okuyorum bende

ebru elveren
harika bir makale olmuş çok faydalandım.çok teşekkürler

Ceylin Şimşek

sizin hayatınız ressamlılıkla geçmiş ileride benim de hedefim ressamcılık olacak.resimlerinizi çok beğendim.bende büyüyünce sizin gibi başarılı olmak istiyorum.size bir soru soracağım. ressamlık nasıl bir duygu?

Grafik Saati'nin Cevabı: Bütün ressamlar için resim yapmak harika bir duygudur. Senin için de öyle olduğunu düşünüyoruz.. Başarılar...

Dj Hüseyin Harun Akman

Vay be, bu adam nasıl biri yahu. Çok çılgın resim yapıyor. Zaten adı üstünde ressam...

Ferhan Çetin

Ben de bir resimciyim ve umarım İbrahim Çallı kadar başarılı olurum

Betül Akman

Bence çok güzel

Ahmet Eyiuslu

Sizi bu eserinizden dolayı kutlarım

Özlem Duran

Verdiğiniz bilgiler için çok teşekkürler. Sayenizde adam gibi bir bilgiye ulaştık...

Kadir Yıldız

Nü resimleri iyi değil, diğer resimler normaldir.